Λιθίαση ουροποιητικού συστήματος
Γενικά
Mε τον όρο "Λιθίαση του ουροποιητικού" ονομάζουμε τη δημιουργία λίθου ή λίθων μέσα στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος (πύελος, ουρητήρας, ουροδόχος κύστη).
Ο σχηματισμός λίθων αποτελεί την τρίτη κατά σειρά συχνότητας πάθηση του ουροποιητικού συστήματος μετά τις ουρολοιμώξεις και τις παθήσεις του προστάτη. Οι λίθοι του ουροποιητικού συστήματος εμφανίζονται σε άτομα κάθε ηλικίας και φύλου, σε κάθε φυλή και χώρα.
Οι άνδρες προσβάλλονται συχνότερα απο τις γυναίκες σε αναλογία 2,5 : 1, ενώ υπάρχει αυξημένη οικογενή επίπτωση καθώς το 25% των λιθιασικών ασθενων αναφέρουν θετικο οικογενειακό ιστορικο.
Συμπτωματολογία λιθίασης
'Ένας λίθος ενδέχεται να μην προκαλέσει συμπτώματα εάν δεν αποφράξει τη ροή των απ'τον νεφρό προς την ουροδόχο κύστη.
Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα συμπτώματα παρουσιάζονται κατα την αποφραξη του ουρητήρα, που έχει ως αποτέλεσμα τη διόγκωση της νεφρικής πυέλου. Η παραπάνω κατάσταση ονομάζεται "υδρονέφρωση".
-
Οξύς πόνος στην οσφυική χώρα (δεξιά ή αριστερά)
-
Πόνος που αντανακλά στην κάτω κοιλιακή χώρα και στη βουβωνική χώρα
-
Πόνος που “έρχεται κατά κύματα” και αυξομειώνεται σε ένταση
-
Πόνος κατά την ούρηση
-
Αιματουρία (Ροζ, κοκκινωπά ή καφέ ούρα)
-
Θολά και δυσώδη ούρα
-
Ναυτία και έμετος
-
Συνεχής ανάγκη για ούρηση
-
Συχνουρία
-
Υψηλός πυρετός με ή χωρίς ρίγος, εάν συνυπάρχει λοιμώξη
-
Μικρές ποσότητες ούρων
Παράγοντες κινδύνου
.
Παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο παρουσίασης ενός λίθου στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος είναι:
-
Οικογενειακό ιστορικό/κληρονομικότητα: Άτομα με ιστορικό κληρονομικότητας έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν κάποιο λίθο ουροποιητικού συστήματος όπως επίσης έχουν και αυξημένο κίνδυνο υποτροπών.
-
Αφυδάτωση. Η πλημμελής κατανάλωση υγρών και ειδικότερα νερού, ενδέχεται να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης λίθων. Άτομα που ζουν σε περιοχές με θερμό κλίμα, παρουσιάζουν συχνότερα λίθους. Λόγω της αυξημένης εφίδρωσης, τα ούρα είναι συμπυκνωμένα με αποτέλεσμα την αυξημένη κρυσταλλοποίηση και το σχηματισμό λίθων.
-
Διατροφή. Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στη παρουσία λίθων ουροποιητικού. Δίαιτα πλούσια σε πρωτεΐνες, άλας, και υδατάνθρακες, ενδέχεται να αυξήσουν το κίνδυνο εμφάνισης λίθων. Ειδικά η αυξημένη κατανάλωση άλατος, αυξάνει την ποσότητα ασβεστίου που φιλτράρεται απ'τους νεφρούς με αποτέλεσμα να τη συχνότερη δημιουργία λίθων.
-
Παχυσαρκία. Ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος (Δ.Μ.Σ) ή αλλιώς (B.M.I),η μεγάλη περιφέρεια και η μεγάλη αύξηση βάρους, έχουν επίσης συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης λίθων.
-
Παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος / Επεμβάσεις. Επεμβάσεις όπως το γαστρικό μανίκι (γαστρικό bypass), φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου ή χρόνιο διαρροϊκό σύνδρομο, είναι μερικές απ'τις καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση ύδατος και ασβεστίου, αυξάνοντας στα ούρα, τα επίπεδα ουσιών που προδιαθέτουν στη δημιουργία λίθων.
-
Αλλες παθολογικές καταστάσεις: Παθήσεις όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός, κυστινουρία, νεφρικη σωληναριακή οξέωση, οι ουρολοιμώξεις και τέλος φαρμακευτικά σκευάσματα.
Τύποι λίθων ουροποιητικού συστήματος
Υπάρχουν διάφορα είδη λίθων που καθορίζονται με βάση τη χημική τους σύσταση.
Οι λίθοι από ασβέστιο είναι οι πιο συχνοί. Εμφανίζονται σε μεγαλύτερη συχνότητα σε άντρες ηλικίας 20-30 ετών. Το ασβέστιο ενώνεται με άλλες ουσίες, όπως τα οξαλικά και ο φωσφόρος, και σχηματίζει τελικά την πέτρα.
-
Λίθοι οξαλικού ασβεστίου
Είναι ο πιο συχνός τύπος λιθίασης. Μερικά από τα οξαλικά παράγονται από τον οργανισμό, ενώ τα υπόλοιπα προσλαμβάνονται από τις τροφές. Διαιτητικά, τα οξαλικά είναι οργανικά μόρια που περιέχονται σε πολλά λαχανικά, φρούτα και ξηρούς καρπούς.
-
Λίθοι φωσφορικού ασβεστίου
Είναι λιγότερο συχνός τύπος λιθίασης. Στον σχηματισμό αυτών των λίθων συμβάλλει το αν υπάρχουν αλκαλικά ούρα.
-
Εναμμώνιου φωσφορικού μαγνησίου ή φλεγμονώδεις λίθοι
Οι λίθοι από στρουβίτη σχηματίζονται συνήθως σε γυναίκες που πάσχουν από λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Οι λίθοι αυτοί μπορεί να γίνουν πολύ μεγάλοι σε μέγεθος. Η διατήρηση του ουροποιητικού συστήματος χωρίς μικρόβια είναι ο σημαντικότερος προληπτικός παράγοντας, ενώ η δίαιτα δεν φαίνεται να επηρεάζει τον σχηματισμό αυτών των λίθων.
-
Λίθοι ουρικού οξέος
Οι λίθοι από ουρικό οξύ είναι πιο πιθανό να σχηματιστούν, όταν τα ούρα είναι σταθερά όξινα. Σε αυτό μπορεί να συμβάλει μία διατροφή πλούσια σε ζωικές πρωτεΐνες και πουρίνες, ουσίες που βρίσκονται σε αρκετά τρόφιμα, αλλά ιδιαίτερα στα εντόσθια, τα ψάρια και τα οστρακοειδή. Οι λίθοι από ουρικό οξύ είναι πιο συχνοί στους άντρες παρά στις γυναίκες. Ο κίνδυνος εμφάνισής τους αυξάνει σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία.
-
Λίθοι κυστίνης
Οι λίθοι κυστίνης σχηματίζονται από μία σπάνια γενετική διαταραχή (κυστινουρία) που επιτρέπει στην κυστίνη –η οποία περιέχεται στις πρωτεΐνες– να περάσει μέσω των νεφρών και στα ούρα και να σχηματίσει κρυστάλλους.
-
Πιο σπάνιες μορφές λίθων σχηματίζονται σε ασθενείς που παίρνουν φάρμακα, όπως ακυκλοβίρη, ινδιναβίρη και τριαμτερένη.
Πως τίθεται η διάγνωση;
Η διάγνωση της λιθίασης γίνεται από το λήψη ιστορικού, την κλινική εξέταση και τον απαραίτητο εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο. Το ιστορικό και η κλινική εξέταση θέτουν την υποψία λιθίασης στον ουρολόγο και οι διαγνωστικές εξετάσεις έχουν ως σκοπό την επιβεβαίωση της διάγνωση.
Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση της λιθίασης χωρίζονται σε απεικονιστικές και εργαστηριακές.
Απεικονιστικός έλεγχος:
-
Απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης (ΝΟΚ): Ανιχνεύει περίπου το 80-90% των λίθων. Υπάρχουν όμως λίθοι, όπως του ουρικού οξέος, που δεν φαίνονται στην ακτινογραφία ΝΟΚ(ακτινοδιαπερατοί ή ακτινοδιαυγαστικοί λίθοι).
-
Υπερηχογράφημα του ουροποιητικού: Δίνει πληροφορίες για την ύπαρξη απόφραξης (υδρονέφρωση) και μπορεί να ανιχνεύσει λίθους που βρίσκονται μέσα στο νεφρό ή στην κύστη αλλά όχι στον ουρητήρα.
-
Αξονική τομογραφία δίχως σκιαγραφικό (CT KUB): Αποτελεί, σήμερα, την εξέταση εκλογής στα περισσότερα ουρολογικά κέντρα για τη διερεύνηση της λιθίασης, καθώς υπερέχει διαγνωστικά από την ενδοφλέβια ουρογραφία, και γίνεται ταυτόχρονα έλεγχος και της ανατομίας του νεφρού.
Εργαστηριακός έλεγχος:
-
Γενική ανάλυση ούρων: Συνήθως, υπάρχουν ερυθρά αιμοσφαίρια στα ούρα και μερικές φορές και στοιχεία ουρολοίμωξης.
-
Γενική & Βιοχημική ανάλυση αίματος: Μέτρηση της ουρίας και κρεατινίνης, της CRP, του ουρικού οξέος και του ασβεστίου του ορού.
Αντιμετώπιση της λιθίασης ουροποιητικού;
Αντιμετώπιση συμπτωμάτων
Στη φάση του δυνατού πόνου, του κολικού του νεφρού, σκοπός είναι η ανακούφιση του ασθενή από τον πόνο. Χορηγούνται φάρμακα όπως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και παρακεταμόλη, τα οποία δρουν ως παυσίπονα και ελαττώνουν το τοπικό οίδημα.
Αν ο πόνος επιμείνει, μπορούν να χορηγηθούν ισχυρότερα παυσίπονα, όπως οπιοειδή αναλγητικά.
Σε ένα ποσοστό ασθενών, θα χρειαστεί κάποια άμεση παρέμβαση, όταν:
-
δεν υφίεται ο πόνος με τη φαρμακευτική αγωγή
-
η απόφραξη επηρεάζει τη νεφρική λειτουργία
-
συνυπάρχει υψηλού πυρετού.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να τοποθετηθεί ουρητηρικός καθετήρας (pig-tail).
.jpg)
1. Φαρμακευτική θεραπεία
Σε μερικές μορφές λίθων μπορεί να σας συνταγογραφηθούν φάρμακα, τα οποία σκοπό έχουν είτε να μειώσουν το μέγεθος του λίθου είτε να εμποδίσουν την επανεμφάνιση του. Τα φάρμακα διαφέρουν ανάλογα με τη χημική σύσταση του λίθου και το αν υπάρχει κάποιο μεταβολικό νόσημα.
2. Χειρουργική θεραπεία
Η αφαίρεση του λίθου εξαρτάται από το μέγεθος και τη θέση του στο ουροποιητικό σύστημα. Εφόσον τα επεισόδια κολικού ελέγχονται με τη φαρμακευτική αγωγή και για λίθους μικρότερους των έξι χιλιοστών (<6mm), ο λίθος θα αποβληθεί αυτόματα σε ένα διάστημα 4-6 βδομάδων αναμονής σε ένα ποσοστό που φτάνει το 60-70%.
Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, θα χρειαστεί επεμβατική θεραπεία, με σκοπό τον κατακερματισμό και την απομάκρυνση του λίθου. Στις επεμβατικές μεθόδους, περιλαμβάνονται:
-
Εξωσωματική λιθοτριψία με χρήση κρουστικών κυμάτων (ESWL): Πραγματοποιείται θραύση του λίθου με κρουστικά κύματα. Γίνεται συνήθως πολύ καλά ανεκτή από τον ασθενή και μπορεί να είναι αποτελεσματική σε ποσοστό που φτάνει το 60-70%. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν λίθοι που δεν μπορούν να σπάσουν με την εξωσωματική λιθοτριψία.
.jpg)
-
Ενδοσκοπική ουρητηρολιθοτριψία με χρήση Holmium laser (URS): Χρησιμοποιείται για λίθους που βρίσκονται στον ουρητήρα αλλά και εντός του νεφρού. Το ουρητηροσκόπιο εισέρχεται στον ουρητήρα μέσω της ουρήθρας και της κύστης, όπου ειδικοί λιθοτρίπτες κατακερματίζουν τον λίθο με χρήση Holmium laser, και αφαιρούνται τα συντρίμματα του.
.jpg)
-
Διαδερμική νεφρολιθοτριψία (PCNL): Χρησιμοποιείται για μεγάλους λίθους του νεφρού (>2-2,5cm). Μέσω μιας οπής που γίνεται από το δέρμα μέχρι το νεφρό, εισάγεται το νεφροσκόπιο, ανευρίσκεται ο λίθος και κατακερματίζει με ειδικούς λιθοτρίπτες (υπερήχων, laser).
Πώς γίνεται η πρόληψη;
-
Το νερό είναι το πιο ισχυρό όπλο κατά της λιθίασης. Η ελάχιστη ημερήσια ποσότητα υγρών και ειδικότερα νερού που πίνουμε, πρέπει να είναι τουλάχιστον 2 λίτρα.
-
Μια ισορροπημένη διατροφή είναι επίσης σημαντικό μέτρο προστασίας. Συνιστάται μόνο σε αυτούς που έχουν ιστορικό λιθίασης. Ανάλογα με τη σύσταση των λίθων, καθορίζεται η δίαιτα.|
-
Περιορισμός στο αλάτι μειώνει τις πιθανότητες σχηματισμού λίθων από ασβέστιο. Η μείωση λήψης ασβεστίου δεν συνιστάται, αφού προωθεί τον σχηματισμό λίθων και οστεοπόρωσης.
-
Γεύματα με πολλές ζωικές πρωτεΐνες αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων ουρικού οξέος και ασβεστίου.