Ανδρική υπογονιμότητα
Γενικά
Ως υπογονιμότητα ορίζεται η ακούσια αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και να ολοκληρώσει κύηση μετά από τουλάχιστον ένα έτος τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισύλληψη.
Η υπογονιμότητα απασχολεί περίπου το 15% των ζευγαριών. Αυτό σημαίνει πως περίπου 1 στα 8 ζευγάρια δεν θα τεκνοποιήσουν, παρότι έχουν τακτικές σεξουαλικές επαφές και δεν λαμβάνουν κάποιο μέτρο αντισύλληψης για διάστημα άνω του ενός έτους. Για το 30% περίπου εξ αυτών, πιστεύεται πως ευθύνεται ο άνδρας.
Σημεία & Συμπτώματα
Tο κύριο σημείο της ανδρικής υπογονιμότητας είναι η ανικανότητα τεκνοποίησης.
Ενδέχεται να μην παρουσιαστούν άλλα σημεία & συμπτώματα, ωστόσο σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να παρουσιαστούν :
-
Προβλήματα στυτικής λειτουργίας (Δυσκολία κατά την εκσπερμάτιση, εκσπερμάτιση μικρού όγκου σπέρματος, μειωμένη lipido, στυτική δυσλειτουργία)
-
Πόνος, οίδημα ή παρουσία μάζας στην περιοχή των όρχεων
-
Υποτροπιάζουσες λοιμώξεις αναπνευστικού συστήματος
-
Δυσκολία όσφρησης
-
Παθολογική διόγκωση των μαστών (Γυναικομαστία)
-
Μειωμένη τριχοφυΐα στη περιοχή του προσώπου ή του σώματος
Αίτια ανδρικής υπογονιμότητας
Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια όπως, οι ορμονικές διαταραχές, χρόνια νοσήματα, ανατομικές ανωμαλίες του γεννητικού συστήματος, το έντονο στρες, λήψη φαρμάκων και κατανάλωση ουσιών.
Παθολογικά νοσήματα
-
Κιρσοκήλη: Ως κιρσοκήλη ορίζεται η παθολογική διάταση των φλεβών του όρχι, που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας τοπικά και την χρόνια εναπόθεση τοξικών στοιχείων στην περιοχή. Πιστεύεται πως μέσω αυτών των μηχανισμών, εμποδίζεται η φυσιολογική ανάπτυξη του όρχι και να επηρεάζεται η σπερματογένεση.
-
Λοιμώξεις/Φλεγμονές. Ορισμένες λοιμώξεις του γεννητικού συστήματος, ενδέχεται να επηρεάσουν την παραγωγή αλλά και τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά του σπέρματος ή ακόμα και να αποφράξουν τις οδούς που μεταφέρεται. Άξιες αναφοράς είναι η επιδιδυμίτιδα, η ορχίτιδα, η προστατίτιδα, σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις άλλα και το HIV. Παρότι ορισμένες εξ αυτών μπορεί να προκαλέσουν μόνιμες ανατομικές αλλά και λειτουργικές βλάβες της γεννητικής οδού, στη πλειοψηφία το πρόβλημα αποκαθίσταται με την κατάλληλη αγωγή.
-
Προβλήματα εκσπερμάτισης. Ως παλίνδρομη εκσπερμάτιση ορίζεται η παθολογική κατάσταση όπου το σπέρμα προωθείται μέσα στην ουροδόχο κύστη αντί στο έξω στόμιο της ουρήθρας. Ένα σύνολο παθήσεων μπορεί να προκαλέσει αυτό το παθολογικό φαινόμενο: Ορισμένες εξ αυτών είναι: Ο σακχαρώδης διαβήτης, κακώσεις της σπονδυλικής στήλης, διάφορα φάρμακα, χειρουργικές επεμβάσεις στην ουρήθρα, τον προστάτη αδένα αλλά και την ουροδόχο κύστη.
-
Τα αντισπερματικά αντισώματα εμφανίζονται σε παθολογικές καταστάσεις όπου το ανοσοποιητικό σύστημα του άνδρα λανθασμένα επιτίθεται ενάντια στα σπερματοζωάρια του.
-
Όγκοι: H εμφάνιση κακόηθων αλλά και καλοηθων όγκων, ενδέχεται να επηρεάσουν το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα είτε μέσω των ορμονών που σχετίζονται με την αναπαραγωγή (π.χ υπόφυση), είτε μέσω των χειρουργικών επεμβάσεων, της ακτινοθεραπείας αλλά και της χημειοθεραπείας που χρειάζονται τα όργανα του αναπαραγωγικου συστηματος του άνδρα.
-
Κρυψορχία. Η κρυψορχία είναι μία πολύ συχνή συγγενή ανωμαλία των όρχεων και οφείλεται σε προβληματική κάθοδο των όρχεων από την κοιλιακή κοιλότητα προς το όσχεο (ο σάκος που περιέχει κανονικά τους όρχεις) κατά τους τελευταίους μήνες της εμβρυϊκής ζωής.
-
Ορμονικές διαταραχές. H υπογονιμότητα μπορεί να είναι το αποτέλεσμα διαταραχής στη λειτουργία των όρχεων, ή να οφείλεται σε μη φυσιολογική λειτουργία άλλων ορμονικών συστημάτων που περιλαμβάνουν τον υποθάλαμο, την υπόφυση, τον θυρεοειδή αδένα και τα επινεφρίδια.
-
Ελλείμματα του σπερματικού πόρου: οι σωλήνες που μεταφέρουν τα σπερματοζωάρια μπορεί να προσβληθούν από κάποια ασθένεια ή έναν τραυματισμό.
-
Προβλήματα κατά τη συνουσία: Περιλαμβάνουν τη δυσκολία στην επίτευξη, ή διατήρηση μιας στύσης ικανής για συνουσία (στυτική δυσλειτουργία), την πρόωρη εκσπερμάτιση, την επώδυνη συνουσία, διάφορες ανατομικές ανωμαλίες, όπως είναι ο υποσπαδίας, καθώς και ψυχολογικά προβλήματα, ή προβλήματα στη σχέση που επηρεάζουν τη σεξουαλική πράξη.
-
Κοιλιοκάκη: Είναι μια διαταραχή στην πέψη που προκαλείται από μια ευαισθησία του οργανισμού στη γλουτένη και μπορεί να προκαλέσει ανδρική υπογονιμότητα. Η γονιμότητα μπορεί να βελτιωθεί μετά από την υϊοθέτηση μιας διατροφής χωρίς γλουτένη.
-
Φάρμακα: Η θεραπεία υποκατάστασης της τεστοστερόνης, η μακροπρόθεσμη χρήση αναβολικών στεροειδών, η χημειοθεραπεία, κάποια αντιμυκητιασικά φάρμακα, ορισμένα φάρμακα για το έλκος, καθώς και κάποια άλλα φάρμακα μπορεί να διαταράξουν τη φυσιολογική παραγωγή των σπερματοζωαρίων και να μειώσουν την αναπαραγωγική ικανότητα του άνδρα.
Περιβαλοντικά αίτια
-
Η αύξηση της θερμοκρασίας στους όρχεις: τα ζεστά μπάνια, η συχνή χρήση της σάουνας, ενδέχεται να μειώσουν παροδικά τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Επίσης η καθιστή στάση για μεγάλα χρονικά διαστήματα, τα στενά παντελόνια, ή η εργασία με laptop για πολύ ώρα, μπορεί να αυξήσουν τη θερμοκρασία των όρχεων και να μειώσουν ελαφρώς την παραγωγή σπερματοζωαρίων.
-
Έκθεση σε χημικά: η εκτεταμένη έκθεση σε ουσίες όπως είναι το βενζένιο, το ξυλένιο, το τολουένιο, τα παρασιτοκτόνα, τα ζιζανιοκτόνα, οι οργανικοί διαλύτες, τα υλικά βαφής και το μόλυβδο μπορεί να προκαλέσουν μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων.
-
Ακτινοβολία: η έκθεση σε ακτινοβολία μπορεί να μειώσει την παραγωγή σπέρματος αν και συχνά επανέρχεται σε φυσιολογικά επίπεδα. Σε υψηλές δόσεις ακτινοβολίας ωστόσο, η παραγωγή σπερματοζωαρίων μπορεί να υποστεί μια μόνιμη μείωση.
Άλλα αίτια
-
Παχυσαρκία: η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει ορμονικές αλλαγές με επίπτωση στην ανδρική γονιμότητα.
-
Κατάθλιψη και στρές: το στρες μπορεί να προκαλέσει ορμονικές διαταραχές που μπορεί να μειώσουν την παραγωγή σπερματοζωαρίων. Επίσης μπορεί να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία λόγω μειωμένης επιθυμίας για σέξ(Lipido).
-
Κάπνισμα: Έρευνες έχουν δείξει πως οι άνδρες που καπνίζουν μπορεί να έχουν μικρότερη συγκέντρωση σπερματοζωαρίων, σε σύγκριση με αυτούς που δεν καπνίζουν.
-
Υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ: η κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να μειώσει τα επίπεδα τεστοστερόνης, να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία και να μειώσει την παραγωγή σπερματοζωαρίων. Νοσήματα του ήπατος που προκαλούνται από την κατάχρηση αλκοόλ, μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε προβλήματα υπογονιμότητας.
-
Χρήση αναβολικών στεροειδών και ναρκωτικών ουσιών: η χρήση αναβολικών στεροειδών για την αύξηση τηςης μυϊκής μάζας και μυικής δύναμης μπορεί να προκαλέσουν συρρίκνωση των όρχεων και μείωση της παραγωγής σπερματοζωαρίων. Eπίσης η χρήση ναρκωτικών ουσιών όπως η κοκαίνη και η μαριχουάνα, ενδέχεται να μειώσουν τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων προσωρινά.
-
Παρατεταμένη ποδηλασία: συνιστά έναν ακόμα αιτιολογικό παράγοντα της ανδρικής υπογονιμότητας εξαιτίας της υπερθέρμανσης των όρχεων που προκαλεί. Σε κάποιες περιπτώσεις, η πίεση από το κάθισμα του ποδηλάτου στο περίνεο, τη περιοχή πίσω από τους όρχεις, μπορεί να προκαλέσει μούδιασμα στο πέος και στυτική δυσλειτουργία.
Διάγνωση
Στην περίπτωση πολλών ζευγαριών μπορεί να συντρέχουν παραπάνω από μια αιτίες για το πρόβλημα υπογονιμότητας που αντιμετωπίζουν. Συχνά χρειάζεται να διεξαχθεί ένας αριθμός εξετάσεων για να καθοριστεί η αιτία της υπογονιμότητας, αν και κάποιες φορές δεν είναι δυνατός ο καθορισμός της. Οι εξετάσεις αυτές έχουν υψηλό κόστος και συχνά δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Είναι καλό να γνωρίζεται εκ των προτέρων τι περιλαμβάνει το δικό σας ασφαλιστικό πρόγραμμα.
-
Γενική φυσική κατάσταση και ιατρικό ιστορικό. Αυτή περιλαμβάνει την εξέταση των γεννητικών οργάνων και τη λήψη ιστορικού σχετικά με κληρονομούμενες καταστάσεις, χρόνια προβλήματα υγείας, ασθένειες, τραυματισμούς, ή χειρουργεία που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη γονιμότητα. Ο ιατρός σας μπορεί επίσης να ρωτήσει σχετικά με τις σεξουαλικές συνήθειες και τη σεξουαλική ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
-
Ανάλυση σπέρματος. Το σπέρμα που παράγεται μέσω της αυτοϊκανοποίησης τοποθετείται κατά την εκσπερμάτιση μέσα ένα ειδικό δοχείο. Η όλη διαδικασία λαμβάνει χώρα στο ιατρείο και το σπέρμα αποστέλλεται σε εργαστήριο για να εκτιμηθούν η ποσότητα, η κινητικότητα και η μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Το εργαστήριο επίσης θα ελέγξει το σπέρμα για προβλήματα, όπως είναι για παράδειγμα οι λοιμώξεις. Συχνά υπάρχει μια διακύμανση στις τιμές των σπερματοζωαρίων ανάμεσα στα δείγματα και για αυτό τις περισσότερες φορές γίνονται διαδοχικές αναλύσεις δειγμάτων, ώστε να διασφαλιστεί ένα αξιόπιστο αποτέλεσμα. Εάν η ανάλυση σπέρματος είναι φυσιολογική, ο ιατρός είναι πιθανό να συστήσει τον έλεγχο της αναπαραγωγικής υγείας του συντρόφου πριν συνεχίσει με περεταίρω εξετάσεις για την ανδρική υπογονιμότητα.
-
Οι επιπλέον εξετάσεις που μπορεί να βοηθήσουν στον εντοπισμό της αιτίας της ανδρικής υπογονιμότητας περιλαμβάνουν:
-
Υπερηχογράφημα όσχεος. Κατά την εξέταση αυτή χρησιμοποιούνται ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας για την παραγωγή εικόνων μέσα στο σώμα. Το υπερηχογράφημα όσχεος θα βοηθήσει τον ιατρό σας να δει τυχόν εμπόδια, ή άλλα προβλήματα που υπάρχουν στους όρχεις, ή τις υποστηρικτικές δομές.
-
Διορθικός υπέρηχος. Μια μικρή ράβδος εισέρχεται με τη βοήθεια λιπαντικού από το ορθό και βοηθά στον έλεγχο του προστάτη. Ο ιατρός μπορεί να εξετάσει τη διαβατότητα των σωληνίσκων και των πόρων που μεταφέρουν το σπέρμα.
-
Ορμονικές εξετάσεις. Οι ορμόνες που παράγονται από την υπόφυση, τον υποθάλαμο και τους όρχεις παίζουν σημαντικό ρόλο στη σεξουαλική ανάπτυξη και την παραγωγή σπερματοζωαρίων. Οι ανωμαλίες σε άλλα ορμονικά, ή οργανικά συστήματα, μπορεί επίσης να συνεισφέρουν στην υπογονιμότητα. Μια εξέταση αίματος μετρά τα επίπεδα της τεστοστερόνης και των άλλων ορμονών.
-
Ανάλυση ούρων μετά από εκσπερμάτιση. Η ανεύρεση σπερματοζωαρίων στα ούρα μπορεί να δείχνει ότι αντί να εξαχθούν από το πέος κατά την εκσπερμάτιση, τα σπερματοζωάρια επιστρέφουν στην ουροδόχο κύστη, κατάσταση η οποία ονομάζεται παλίνδρομη εκσπερμάτιση.
-
Γενετικά τεστ. Όταν η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων είναι πολύ χαμηλή, μπορεί να εμπλέκονται γενετικοί λόγοι. Μια εξέταση αίματος μπορεί να αποκαλύψει εάν υπάρχουν λεπτές αλλαγές στο Ψ χρωμόσωμα, το οποίο είναι σημάδι γενετικής ανωμαλίας. Τα γενετικά τεστ μπορεί επίσης να διεξαχθούν για τη διάγνωση διάφορων συγγενών, ή κληρονομούμενων συνδρόμων.
-
Βιοψίες όρχεων. Το τεστ διεξάγεται με τη συλλογή δείγματος από τον όρχι με τη βοήθεια μιας βελόνας. Τα αποτελέσματα της βιοψίας θα δείξουν εάν η παραγωγή σπερματοζωαρίων είναι φυσιολογική. Εάν είναι, τότε μάλλον το πρόβλημα βρίσκεται στη μεταφορά των σπερματοζωαρίων.
-
Εξέταση αντισπερμικών αντισωμάτων. Η εξέταση αυτή ελέγχει εάν υπάρχουν κύτταρα του ανοσοποιητικού, αντισώματα δηλαδή, που επιτίθενται στα σπερματοζωάρια. Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν τα αντισώματα αυτά μετά από τη διεξαγωγή χειρουργείου αναστροφής βαζεκτομής.
-
Εξειδικευμένα τεστ για τη λειτουργία των σπερματοζωαρίων. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο της βιωσιμότητας των σπερματοζωαρίων μετά την εκσπερμάτιση, την ικανότητα τους να διεισδύσουν σε ένα ωάριο, καθώς και για τον εντοπισμό προβλημάτων κατά την προσκόλληση τους σε αυτό. Εάν ο αριθμός των σπερματοζωαρίων που έχει ένας άνδρας είναι χαμηλός, τότε το να είναι υγιή τα σπερματοζωάρια αυτά, είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για τη γονιμότητα.
Θεραπεία
Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας περιλαμβάνουν:
Χειρουργική θεραπεία
-
Χειρουργική αντιμετώπιση της κιρσοκήλης. Μικροχειρουργική υποβουβωνική αποκατάσταση με χρήση μικροσκοπίου, είναι η πιο δημοφιλής και με τα καλύτερα αποτελέσματα . Η χρήση της μικροχειρουργικής με χρήση μικροσκοπίου έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση των επιπλοκών της επέμβασης.
-
Χειρουργική αντιμετώπιση της κρυψορχίας. Η χειρουργική αντιμετώπιση της κρυψορχίας μέχρι την ηλικία των τριών ή κατά άλλους έξι μηνών παραμένει αναμφίβολα η θεραπεία εκλογής.
-
Μικροχειρουργική Βιοψία όρχεως (micro-TESE). Η βιοψία του όρχι μπορεί να αποτελεί μέρος της στρατηγικής της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε αζωοσπερμικούς ασθενείς. Γίνεται προσπάθεια, με την χρήση ειδικού χειρουργικού μικροσκοπίου, ανεύρεσης σπερματοζωαρίων από τους όρχεις αυτών των ανδρών, ετσι ώστε με το δικό τους γεννητικό υλικό να τεκνοποιήσουν.
